Afrofuturisme

Een volwaardige plaats voor zwarte cultuur

Afrofuturisme is een creatieve beweging waarin kunst, technologie en mythologie samenkomen. Het vertelt nieuwe verhalen waarin zwarte beschavingen niet aan de zijlijn staan, maar het middelpunt vormen. Het is een denkwijze waarin recht en rechtvaardigheid hand in hand gaan met verbeeldingskracht. In dit wereldverhaal maak je kennis met pioniers en visionairs: van muzikant en kosmisch denker Sun Ra, tot Ryan Coogler´s film Black Panther en de sculpturale werelden van kunstenaar Ekow Nimako.

Bekijk beknopte versie

Meer dan een genre

Afrofuturisme is een visie op zwarte identiteit die niet wordt beperkt, maar juist gevierd. Het gaat over kunst en verhalen over bijvoorbeeld futuristische steden gebouwd op Afrikaanse mythologie, aan sculpturen die technologie verweven met de kennis van voorouders, aan muziek die voortborduurt op oude Afrikaanse ritmes. Afrofuturisme verbeeldt de Afrikaanse geschiedenis en het koloniale verleden opnieuw. Deze geschiedenis is niet vertroebeld door Europese opvattingen, maar biedt een kijk op Afrika als wereldmacht, waarvan de culturen altijd dynamisch en technologisch zijn geweest. Afrofuturisme is ook een hulpmiddel om jezelf beter te begrijpen ondanks de effecten van een ongelijke samenleving. De populariteit van het Afrofuturisme onder Afro-Amerikanen is daarom erg groot. Ook groeit deze culturele beweging zich over andere delen van de wereld.

Alternatieve geschiedenissen en toekomstvisies

Christiaan Fruneaux en Edwin Gardner schrijven met hun populaire substack, De Chrononauten, over historische verschuivingen en inspirerende toekomstscenario’s. Zij beschrijven Afrofuturisme als een intellectuele en culturele stroming die vooral binnen de Afro-Amerikaanse gemeenschap een belangrijke rol speelt. Het gaat hierbij om een sterke behoefte zich los te maken van het dominante verhaal waarin de Afro-Amerikaanse gemeenschap in verleden en toekomst vaak wordt gemarginaliseerd. Door nieuwe perspectieven te onderzoeken en te verbeelden - zowel voor het verleden als de toekomst - ontstaat er ruimte voor een volwaardige plaats.

Bij Afrofuturisme horen alternatieve geschiedenissen en toekomstvisies die aansluiten bij en recht doen aan de eigen herinneringen en ervaringen van de makers. Het is een plek waar gemarginaliseerde groepen zich kunnen loskoppelen van een samenleving waar zij geen volwaardig onderdeel van mogen uitmaken. In een zekere zin is Afrofuturisme dus de kunst van het thuiskomen, die vooral wordt beoefend door los te laten. De Chrononauten: “Want als zowel het verleden als de toekomst als een dwangbuis werkt, dan is ‘de tijd’ not on your side, en is het verwerpen of het loslaten van de (lineaire) tijd misschien wel de enige weg voorwaarts.”

In een zekere zin is Afrofuturisme dus de kunst van het thuiskomen, die vooral wordt beoefend door los te laten.

De Chrononauten

Afrofuturisme in de muziek: Sun Ra

Een grote, muzikale inspiratiebron en pionier in het Afrofuturisme is Sun Ra, hij wordt ook wel de creatieve stamvader van Afrofuturisme genoemd. Vanaf de jaren 50 heeft Sun Ra internationale roem verkregen door zijn revolutionaire en experimentele jazzmuziek en zijn theatrale live optredens. Even impactvol was zijn 'kosmische' Afrofuturistische filosofie. Deze denkwijze ontstond vanuit een visioen waarin hij ontvoerd werd naar Saturnus. Daaropvolgend begon Sun Ra een unieke wereld te scheppen waarin sciencefiction, kosmische mystiek en de beeldtaal van eeuwenoude Afrikaanse culturen samensmolten.

Distributed by Impulse! Records and ABC/Dunhill Records. Photographer uncredited on the publicity photo itself; most likely Francis Ing, who is credited for the photography on Astro Black (see Discogs link above)., Public domain, via Wikimedia Commons

Sun Ra

In zijn kunst verbond hij deze elementen met de dagelijkse ervaring van vervreemding en buitensluiting die zo herkenbaar was binnen de Afro-Amerikaanse gemeenschap in de vorige eeuw. Daarmee gaf hij die ervaring een nieuwe, bijna buitenaardse dimensie. Met zijn film Space is the Place symboliseert Sun Ra de kosmos als een bestemming waar de Afro-Amerikaanse gemeenschap een waardige plek in het verleden, heden en de toekomst kunnen vinden.

North American Star System Production and El Saturn Research, Public domain, via Wikimedia Commons

Filmposter Space is the Place

Afrofuturisme in Film: Black Panther

Misschien wel het bekendste voorbeeld van Afrofuturisme is de Marvel’s film Black Panther uit 2018 van de regisseur Ryan Coogler. In deze film was de eerste zwarte superheld op het witte doek te zien. Na de dood van zijn vader, de koning van Wakanda, keert T’Challa terug naar huis om zijn rechtmatige plek als troonopvolger in te nemen. In de film wordt zijn moed op de proef gesteld in en buiten zijn thuisland Wakanda. Wakanda is fictief land op het Afrikaanse continent dat nooit gekoloniseerd is en dat beschikt over een immense rijkdom en technologische voorsprong, ten opzichte van de rest van de wereld.

Filmposter Black Panther. Credit: Marvel Studios

Danielle Becker doet wetenschappelijk onderzoek over Visual Arts aan de Stellenbosch Universiteit in Zuid-Afrika: “In de gebouwen van Wakanda worden oude vormen, zoals rieten daken en met de hand beschilderde muren vermengd met moderne aspecten zoals glazen gevels en daktuinen. Samen geeft dit een futuristisch beeld. Dit is typisch voor Afrofuturisme: het verbinden van verleden, heden en toekomst”. De film visualiseert een futuristische representatie van wat mogelijk is terwijl het authentiek blijft aan Afrikaanse geschiedenis en cultuur.

T’Challa’s Royal Talon Fighter flying above Wakanda in the film Black Panther. Credit: Marvel Studios.

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

De Oscar-winnende film kreeg internationaal veel lof en brak massaal records. Voor zwarte gemeenschappen in de Verenigde Staten, maar ook wereldwijd, betekende Black Panther iets bijzonders. De film bood een nieuw perspectief: een verhaal dat trots en kracht liet zien en dat bovendien inging tegen de negatieve beelden over zwarte personages die vaak in andere films worden herhaald. Hollywood mist dit narratief nog al te vaak en zwarte acteurs spelen vooral rollen als tot slaaf gemaakten (12 Years a Slave), slachtoffers van armoede en geweld (Detroit) of als ondersteunende karakters van witte hoofdpersonages (The Help). Black Panther doorbrak dit patroon. De film zet zwarte Amerikanen en vooral Afrikaanse cultuur centraal en ontkoppelde deze cultuur aan het pijnlijk verleden.

Afrofuturisme in kunst: Ekow Nimako

Ekow Nimako is een van de meest intrigerende stemmen binnen de hedendaagse Afrofuturistische beweging. Met duizenden zwarte LEGO®-stenen creëert de Ghanese-Canadese kunstenaar mythische sculpturen die even futuristisch als spiritueel zijn. Zijn werk biedt een alternatief narratief waarin zwarte beschavingen niet worden gereduceerd tot onderdelen van de koloniale constructies, maar worden gevierd als bronnen van eeuwenoude kennis, creativiteit en veerkracht.

Ekow Nimako

Met The Nile 3025 CE voegt kunstenaar Ekow Nimako een nieuw werk toe aan zijn veelgeprezen serie Building Black Civilizations. Deze reeks sculpturen vormt een krachtig eerbetoon aan de rijkdom van de Afrikaanse geschiedenis en creatieve kracht. Zijn nieuwste werk The Nile 3025 CE is vanaf 31 oktober 2025 te zien in Wereldmuseum Amsterdam. Het beeld is bijna zeven meter lang en bestaat uit een miljoen zwarte LEGO®-stenen. De sculptuur ontvouwt zich een futuristisch landschap langs de rivier de Nijl. Van het Victoriameer in Centraal-Afrika tot aan de Middellandse Zee.

Detail foto van Nimako's kunst

Bekijk meer van Ekow Nimako's kunst

Nimako verbeeldt een verbonden en bloeiend Afrika, vrij van grenzen en zijn werk bestaat uit abstracte vormen die steden, spirituele dimensies en beschavingen samenbrengt. Door architectuur, historische bronnen en fantasie te verweven en met zijn keuze voor uitsluitend zwarte stenen, schetst Nimako een toekomst waarin zwarte beschavingen centraal staan, vrij van koloniale onderbreking.

Bezoek de tentoonstelling Building Black Civilizations van Ekow Nimako in Wereldmuseum Amsterdam vanaf 31 oktober 2025 t/m 8 maart 2026.

Meer over de tentoonstelling

Dit wereldverhaal is tot stand gekomen met speciale dank aan: de Chrononauten. In de wekelijkse onderzoeksblog van de Chrononauten, denken Edwin Gardner en Christiaan Fruneaux na over historische verschuivingen, maatschappelijke denkramen en geloofwaardige toekomstscenario’s. Geïnteresseerd in meer Afrofuturistische inzichten? Lees hier meer.

Wil jij ook elke maand nieuwe verhalen?

Schrijf je in voor de nieuwsbrief

Bronnen

Danielle Becker (2019) – Afrofuturism and decolonisation: using Black Panther as methodology, gepubliceerd in Image & Text, nr. 33.

De Chrononauten (9 juli 2022) – Afrofuturisme, de Kunst van het Thuiskomen, dechrononauten.nl.

Grace Gipson (2019) – “Creating and Imagining Black Futures through Afrofuturism” in #identity: Hashtagging Race, Gender, Sexuality, and Nation, geredigeerd door Abigail De Kosnik & Keith P. Feldman, University of Michigan Press.